دفاعیه دکتری آقای ابوالقاسم بیات دانشجوی دکترای رشته سیاستگذاری علم و فناوری
عنوان «الگوی حکمرانی گذار دیجیتالی در ایران با رویکرد تحلیل گفتمان (موردکاوی پیام‌رسان‌های اجتماعی)»
به راهنمایی آقای دکتر محمد فتحیان و مشاوره آقایان دکتر ناصر باقری مقدم و دکتر امیرعلی سیف‌الدین
دوشنبه 1402/08/22
ساعت 17:00
اتاق (209) دانشکده مدیریت، اقتصاد و مهندسی پیشرفت
چکیده
به زعم برخی از پژوهشگران و تصمیم‌گیران، استفاده گسترده مردم از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی، سبب بروز چالش‌های امنیتی، اخلاقی، اقتصادی، و مهم‌تر از همه؛ خروج کاربران از دایره حاکمیت جمهوری اسلامی شده است. از این‌رو، در پنج سال گذشته، بخش عمده‌اي از امر سياست‌گذاري فضاي مجازي، بر موضوع مدیریت سکوهای اجتماعی متمرکز بوده است. اين تلاش‌ها – عمدتاً- به نتايج مورد انتظار نرسید. به ادعای این تحقیق، این امر ناشی از کیفیت تصمیمات گذشته بوده است. هدف این پژوهش، شناسایی مدلی برای ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری جهت ایجاد توانایی گذار در زمینه حکمرانی سکوهای اجتماعی بود.
برای نیل به این مقصود از متدولوژی سیستم‌های نرم به عنوان چارچوب اصلی روش پژوهش استفاده گردید. در گام نخست با بهره‌گیری از شواهد و داده‌های موجود، «کیفیت تصمیم‌گیری» به عنوان مسئله شناسایی شد. در گام دوم، با استفاده از چهار روش؛ ترسیم تصویر غنی، تحلیل گفتمان، رویکرد تحلیل موقعیت، و چارچوب تحلیل و توسعه نهادی، موقعیت مسئله پژوهش توصیف شد. در گام سوم، تعریف ریشه‌ای از عناصر اثرگذار در مسئله ارائه گردید و بر مبنای نظریات حکمرانی و اداره عمومی، استنتاجات حاصل از گام دوم، و تحلیل انتقادی رویکردهای پیشین در تصمیم‌گیری فضای مجازی؛ ایده «ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری مبتنی بر حکمرانی مشارکتی در سطح تنظیم‌گری برای راهبری سکوهای اجتماعی» پیشنهاد شد. مطابق این ایده، گذار از وضعیت فعلی به شرایط مطلوب در حکمرانی سکوهای اجتماعی؛ با روش‌های تصمیم‌گیری متأثر از حکمرانی سنتی، اقتدارگرا و متمرکز، کارایی و اثربخشی مورد انتظار را ندارد.
در گام چهارم، ابتدا بر مبنای پیشینه نظری شامل؛ ادبیات تحلیل و توسعه نهادی، ادبیات حکمرانی مشارکتی، نظریه کنش ارتباطی هابرماس، چارچوب رفع تعارض توماس- کیلمن، الزامات مستخرج از گام‌های پیشین تحقیق و موارد دیگر؛ مفروضات، سازه‌ها و گویه‌های مدل مفهومی شناسایی شد. سپس، پرسشنامه مدل، طراحی و در اختیار صاحبنظران قرار گرفت. در مرحله بعد، با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده در نرم‌افزار مدل‌سازی ساختاری مبتنی بر روش حداقل مربعات جزئي، مدل مفهومی مورد آزمون قرار گرفت. آزمون‌های استاندارد روش معادلات ساختاری، نشان داد مدل مفهومی تا حد رضایت‌بخشی قابل قبول است. در نهایت، بر مبنای مقایسه وضعیت فعلی موقعیت تصمیم‌گیری سکوهای اجتماعی با ویژگی‌های مدل تأیید شده حکمرانی مشارکتی سکوهای اجتماعی، تعدادی از اقدامات و توصیه‌های سیاستی در سطح تنظیم‌گری، برای گذار از شرایط موجود به شرایط مطلوب، پیشنهاد گردید.